Gündem

Bir yıldız kayboldu ve gizemli bir şekilde kara delik ile yer değiştirdi

Güneş’in sekiz katından daha ağır olan dev yıldızlar, yaşamlarının sonunda süpernova olarak patlar. Bu patlamalar, geride kara delik veya nötron yıldızı bırakır ve o kadar güçlüdürler ki, bulundukları galaksinin tüm ışığını aylarca geride bırakabilirler.

Astronomlar, patlamadan doğrudan kara deliğe dönüşen dev bir yıldız keşfetmiş gibi görünüyor.

Yıldızlar, füzyonun dışa doğru uyguladığı kuvvet ile kendi yerçekimlerinin içe doğru çekişi arasında bir denge kurar. Dev bir yıldız son evrim aşamalarına girdiğinde hidrojenini tüketmeye başlar ve füzyon gücü zayıflar.

Bu durumda, füzyondan gelen dışa doğru kuvvet, yıldızın güçlü yerçekimini dengeleyemez ve yıldız çöker. Bu, süpernova patlamasına yol açar ve yıldızı yok eder, geriye bir kara delik ya da nötron yıldızı bırakır.

Ancak bazen bu yıldızlar patlama yapmaz, doğrudan kara deliğe dönüşür.

Uzayda suç mahalli! Bunu kim ve ne zaman yaptı? Uzayda suç mahalli! Bunu kim ve ne zaman yaptı?

Süpernovaları düşündüğümüz kadar iyi anlayamamışız

Yeni bir araştırma, Andromeda Galaksisi'ndeki (M31) hidrojen tükenmiş bir süperdev yıldızının neden süpernova patlaması yapmadığını ortaya koyuyor.

Araştırmanın başlığı "M31’de Kara Delik Doğumunu İşaret Eden Dev Bir Yıldızın Kayboluşu" ve başyazar, MIT Kavli Astrofizik ve Uzay Araştırmaları Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmalar yapan Kishalay De.

Bu tür süpernovalar, çekirdek çöküşü süpernovaları olarak bilinir ve Tip II süpernova olarak da adlandırılır. Göreceli olarak nadirdirler; her yüz yılda bir kez, Samanyolu’nda meydana gelir.

Bilim insanları, süpernovaları, ağır elementlerin oluşumunda önemli rollerinden ve patlamaların yıldız oluşumunu tetiklemesinden dolayı araştırırlar. Ayrıca, kozmik ışınlar da üretirler ve bunlar Dünya’ya ulaşabilir.

Bu yeni araştırma, süpernovaları düşündüğümüz kadar iyi anlamadığımızı gösteriyor. Söz konusu yıldız, M31-2014-DS1 olarak adlandırılmıştır. Astronomlar, 2014'te orta kızılötesi (MIR) ışıkta parlaklığının arttığını fark ettiler. Bin gün boyunca sabit kalan parlaklığından sonra, 2016 ile 2019 yılları arasında büyük bir solma yaşandı.

Araştırmacılar, yıldızın başlangıçta yaklaşık 20 güneş kütlesine sahip olduğunu ve nükleer yakıtının son aşamasına geldiğinde yaklaşık 6,7 güneş kütlesine düştüğünü söylüyorlar.

Araştırmacıların gözlemleri, yıldızın, süpernova patlamasına benzer şekilde yeni atılmış bir toz kabuğuyla çevrelendiğini, ancak optik bir patlamaya dair hiçbir kanıt olmadığını ortaya koyuyor.

"M31-2014-DS1'in dramatik ve uzun süreli solması, büyük ve evrimleşmiş yıldızların değişkenliğinde olağandışı bir durumdur. M31-2014-DS1'in parlaklık düşüşü, nükleer yakıtın sona erdiğini ve bunun ardından maddelerin içine çökmeyi engelleyemeyen bir şok dalgası yaşandığını işaret eder" diye yazıyor yazarlar.

Bir süpernova patlaması o kadar güçlüdür ki, çöken maddeleri tamamen alt eder.

Gözlemciler durumu, "Bu kadar yakın mesafede parlak bir patlama gözlemlenmediği için, M31-2014-DS1 gözlemleri, başarısız bir süpernova olduğunu ve yıldız çekirdeğinin çökmesine yol açtığını gösteriyor," diye açıklıyorlar.

Süpernova olarak patlamadan kara deliğe dönüşmesinin sebebi ne? 

Bir yıldızın, patlamak için gereken kütlesi olsa da, süpernova olarak patlamadan doğrudan kara deliğe dönüşmesi neye bağlı olabilir?

Süpernovalar karmaşık olaylardır. Çöken bir çekirdekteki yoğunluk o kadar yüksektir ki, elektronlar protonlarla birleşir ve nötronlar ile nötrinolar oluşur. Bu sürece nötronlaşma denir ve yıldızın kütlesinin %10’unu taşıyan güçlü bir nötrino patlamasına yol açar. Bu patlama nötrino şoku olarak adlandırılır.

Nötrinolar, elektriksel olarak nötrdür ve nadiren maddeyle etkileşirler. Her saniye, Güneş'ten 400 milyar nötrino Dünya'dan geçer.

Ancak yoğun bir yıldız çekirdeğinde, nötrino yoğunluğu o kadar yüksektir ki, bunlar çevredeki materyale enerji aktarırlar. Bu, materyali ısıtarak şok dalgası yaratır.

Nötrino şoku her zaman duraklar, ancak bazen yeniden canlanır. Canlandığında, patlamayı tetikler ve süpernovanın dış katmanlarını dışarı atar. Yeniden canlanmazsa, şok dalgası başarısız olur ve yıldız çöker, kara delik oluşturur. M31-2014-DS1’de, nötrino şoku yeniden canlanmadı. Araştırmacılar, yıldızın attığı materyalin miktarını belirlediler ve bu miktar, bir süpernovanın atacağı materyalin çok altındaydı.

6,5 güneş kütlesinde bir kara delik oluşturulmuş

Gözlemciler, "Bu kısıtlamalar, yıldızın çoğu materyalinin (yaklaşık 5 güneş kütlesi) çekirdeğe çökerek, nötron yıldızının maksimum kütlesini aşarak kara delik oluşturduğunu gösteriyor," diye sonuç çıkarıyorlar.

Yıldızın kütlesinin yaklaşık %98’i çökmüş ve yaklaşık 6,5 güneş kütlesinde bir kara delik oluşturulmuş.