Geçtiğimiz günlerde orta yaşlı bir Avustralyalıya iskorbüt teşhisi kondu. Adam, bacaklarındaki ağrılı döküntü, morarma ve şişlik şikayetleriyle hastaneye başvurdu. Sir Charles Gairdner Hastanesi'ndeki doktor Andrew Dermawan ve ekibi adamın hastaneye yatışından birkaç gün sonra, adamın maddi sıkıntılar nedeniyle yeterli beslenemediğini fark etti.
C vitamini eksikliği neden olmuş!
İskorbüt, vücuttaki C vitamini eksikliğinden kaynaklanır. Bu hayati vitamin eksik olduğunda, yaralar düzgün iyileşmez ve kılcal damarlar ile diş etleri kanar, bu da dolaşımda ciddi kan kaybına yol açabilir. 50 yaşındaki adamın beyaz kan hücre sayısı düşüktü ve idrarında kan vardı, ancak herhangi bir idrar yolu enfeksiyonu tespit edilmedi. Bu belirtiler C vitamini eksikliğinin işaretleriydi.
Bu tür fiziksel değişiklikler kilo kaybı, eklem şişmesi, güçsüzlük, depresyon ve sonunda ölümcül kanama riskine yol açabilir. İskorbüt belirtileri, günde sadece 10 mg'dan az C vitamini alındığında dört hafta içinde ortaya çıkar. Neyse ki, tedavi oldukça basittir; hasta günde 1000 mg C vitamini almaya başladığında hızla iyileşme gösterdi. Kan testlerinde birçok vitaminin düşük olduğu, C vitamininin ise hiç bulunmadığı ortaya çıktı. Ayrıca adam, bariyatrik ameliyat sonrasında doktorunun önerdiği vitamin takviyelerini maddi durumu elvermediği için bırakmıştı.
"Hastamızın birden fazla risk faktörü vardı"
Dr. Dermawan ve ekibi, "Hastamızın birden fazla risk faktörü vardı. Kötü beslenme alışkanlıkları, obezite, önceki bariyatrik ameliyat, proton pompa inhibitörü kullanımı ve düşük gelir. Demir, D vitamini ve folat eksiklikleri de bu beslenme yetersizliğine işaret ediyordu" diye açıklamada bulundu.
İskorbüt riskini artıran diğer faktörler arasında yeme bozuklukları, sigara içmek, alkolizm, steroid kullanımı ve böbrek sorunları bulunur. Bu tek bir örnek olsa da, bu hastalığın gelişmiş ülkelerde geri döndüğüne dair işaretler bir süredir mevcut. İngiltere'de iskorbüt vakaları, 2007 ile 2017 yılları arasında iki katından fazla arttı.
Dr. Dermawan ve ekibi vaka raporlarında, "Artan yaşam maliyetleri, iskorbütün yeniden ortaya çıkmasına neden oluyor" diye uyarıda bulundu. Avustralya'da yiyecek fiyatları %3, İngiltere gibi ülkelerde ise geçen yıl %6 oranında arttı. Gıda fiyatları Türkiye'de ise %79,1 oranında artış gösterdi. Bu da düşük gelirli birçok insanın bütçesini zorlayarak, sağlıksız yiyeceklere yönelmesine neden oluyor.
Maddi zorluk çeken insanlar ucuz gıdalara yöneliyor
Ekip raporunda artan yaşam maliyetlerinin, besin değeri düşük ancak ucuz gıdalara bağımlılığı arttırdığını söyledi. Bu yiyecekler genellikle daha doyurucu ve yüksek kalorilidir, bu yüzden bütçesi kısıtlı olanlar için cazip olabilir. Ancak, yiyecekleri fazla pişirmenin C vitamini gibi besinleri yok ettiği bilinmeyebilir. Bu nedenle çiğ meyve ve sebzeye erişim, vücudun düzgün çalışması için gerekli besinleri almak açısından önemlidir. C vitamini eksikliği, yaşlılarda hafıza ve karar verme sorunlarına yol açabilir. 2022 yılında yapılan bir çalışma, C vitamini eksikliğinin bilişsel bozukluklarla bağlantılı olduğunu göstermiştir.
Flinders Üniversitesi'nden Dr. Yogesh Sharma, "Araştırmalar, C vitamininin beyin fonksiyonlarında önemli bir rol oynadığını ve eksikliğinin bilişsel bozukluk, depresyon ve kafa karışıklığı ile ilişkili olabileceğini gösteriyor" demişti.
Bu vaka çalışması BMJ Case Reports'ta yayımlandı.