Yapay zeka, bilim dünyasında tarihi bir keşfe daha imza attı. Bilim insanları, doğada normal şartlarda yarım milyar yıl sürecek olan bir evrimsel süreci, yapay zeka sayesinde birkaç saatte tamamladı. Çalışma sonucunda esmGFP adlı parlayan bir protein üretildi.
Yapay zeka, parlayan protein üretti
Ünlü bilim dergisi Science’da yayınlanan tarihi çalışma, ESM3 adlı gelişmiş bir yapay zeka yardımıyla doğal evrimin zaman sorunlarına takılmadan yeni proteinler tasarlanabilmesinin önüne açabilir.
Evrimsel süreçte oluşan proteinler rastgele mutasyon ve doğal seçilim yoluyla ortaya çıkıyor ancak ESM3 yapay zekası, 2,78 milyar farklı türdeki proteinin verileriyle eğitilerek sil baştan yepyeni bir amino asit dizilimleri oluşturabiliyor.
Yeni yöntemle beraber üretilen ve doğadaki yeşil floresan proteinine (GFP) yüzde 58 oranında benzeyen esmGFP proteini, yaklaşık 96 farklı mutasyon göz önüne alınarak üretildi.
Bilim insanlarına göre, doğada rastlantısal olarak bu mutasyonların birikmesi yaklaşık 500 milyon yıl sürecekti.
Proteinler, yaşamın temel yapı taşlarıdır. Vücudumuzda kas oluşumundan bağışıklık sistemine kadar birçok kritik işlevi yerine getirirler. Özellikle parlayan proteinler, bilim insanları tarafından mikroskobik biyobelirteçler olarak kullanılıyor. Bu yeni yapay protein ise tıp, biyoteknoloji ve çevre bilimleri alanlarında devrim niteliğinde olabilir.
Araştırma ekibinin lideri Alex Rives, geliştirdikleri modelin doğal evrimin kısıtlamalarına bağlı kalmadan işlevsel proteinler yaratabildiğini vurguluyor. Rives ve ekibi daha önce Meta şirketinde çalışırken ESM3'ün öncül modellerini geliştirmiş ve ardından EvolutionaryScale adlı yeni bir şirket kurarak çalışmalarını ilerletmişti.
Proteinler hangi alanlarda kullanılabilir?
Yapay zekayla üretilen proteinlerin kanser tedavisinden karbon yakalama teknolojilerine kadar geniş bir alanda kullanılması bekleniyor. Fakat yeni proteinlerin ne gibi etkiler yaratacağı henüz tespit edilemediğinden canlı organizmalarla bu tür proteinlerin etkileşimleri bir süre daha gözlemlenmeye devam edecek.