23 Nisan’da saat 12.49’da Marmara Denizi Silivri açıklarında gerçekleşen 6,2 büyüklüğündeki deprem, binlerce kişiyi sokaklara döktü. Ancak bu kez farklı bir şey oldu: Tarihte ilk kez Marmara Denizi’nde tsunami erken uyarı sistemi aktif hale geldi.
Kandilli Rasathanesi, depremin üzerinden 6 dakika geçmeden, potansiyel tsunami uyarısını hem AFAD'a hem de çevre ülkelere iletti.
Deniz Seviyesinde Milimetrik Oynamalar Kayda Girdi
Deprem sonrası Marmara kıyılarındaki deniz seviye değişimleri anbean kaydedildi. Silivri'de 3 cm, Marmara Ereğlisi'nde 2 cm, Erdek’te 6 cm, Esenköy’de 4 cm ve Şarköy’de 5 cm'lik değişimler ölçüldü.
Bu minik dalgalar bile tsunami alarmı için yeterli oldu. Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, bu başarıyı şöyle yorumladı:
6 santimetrelik bir tsunamiyi cihazlarla algılayıp doğru yorumlayabilmek çok büyük başarı. Bugüne kadar böyle düşük genlikli tsunamiyi bu hızla yakalayan sistem çok azdır.
Bu dalgalanmalar, ilk kez aletsel olarak tsunami oluşumuna dair kanıt sunmuş oldu. Özellikle Erdek’teki 6 cm’lik yükselme, uyarının bilimsel temelini oluşturdu.
Rekor Süre: 6 Dakikada Uyarı Sistemi Devredeydi
Kandilli Rasathanesi’nin 6 dakikada alarm vermesi, uzmanlarca rekor olarak değerlendirildi.
UNESCO standartlarına göre tsunami alarm süresi 15 dakikayı geçmemeli. Ancak Türkiye'nin hedefi, Marmara gibi hızlı etkileşimli denizlerde bu süreyi 7 dakikadan aşağıya çekmek.
Dr. Didem Cambaz, süreci şöyle özetliyor:
Depremin ardından 6 dakikada tsunami olasılığı mesajı dağıttık. Bu sürede hem verileri toplamak hem de sağlıklı bir değerlendirme yapmak gerekiyor. 6 dakika dünya çapında bir rekor sayılır.
Aynı zamanda yeni kurulan 20 deniz seviyesi gözlem istasyonunun performansı da ilk kez gerçek bir olayda test edilmiş oldu.
Bu Bir Deprem Tatbikatı Değildi, Gerçekti
Kandilli Rasathanesi Tsunami Operasyonları Müdür Yardımcısı Dr. Didem Cambaz da, bu süreci "çok temiz bir tatbikat gibi" olarak tanımlıyor.
Deniz seviyesindeki her küçük değişimi yakalayabilen 20 yeni istasyon, ilk büyük sınavını başarıyla geçti. Cambaz, 6-7 dakikalık bekleme süresinin doğru veri için hayati olduğunu belirtiyor.
Daha Büyük Bir Depremde Ne Olur?
23 Nisan’daki deprem, "büyük İstanbul depremi" senaryolarının küçük bir provasıydı.
Tarihsel kayıtlara göre 1509, 1766 ve 1894 depremlerinde İstanbul kıyılarında ciddi tsunamiler yaşanmıştı.
Kandilli’nin modellemelerine göre, Marmara’da sadece deprem kaynaklı tsunamilerde dalga yüksekliği 1 ila 2,2 metre arasında değişebilir.
Ancak Prof. Dr. Yalçıner kritik bir uyarı yapıyor:
7.2 büyüklüğünde bir deprem olsa bile tsunami kesin değildir. Olasılık yüzde 40-50 civarındadır. Ancak denizaltı heyelanı olursa daha büyük ve yıkıcı dalgalar oluşabilir.
Dr. Cambaz da Marmara’daki tsunami varış sürelerinin 5 ila 30 dakika arasında değişebileceğini vurguluyor:
İlk dalga en büyük dalga olmayabilir. Ayrıca, depremden sonra oluşabilecek denizaltı heyelanları riski artırabilir.
İstanbul Tsunamiyi Göğüslemeye Hazır mı?
Hem Prof. Dr. Yalçıner hem de Dr. Cambaz, İstanbul'un tsunamiye hazırlık sürecinde ciddi yol kat ettiğini belirtiyor.
Son iki yılda Kandilli Rasathanesi'nin Marmara Denizi’ne 20 gözlem istasyonu kurduğu, İBB’nin 110 km’lik kıyı hattında tahliye levhaları ve güvenli bölge tabelaları yerleştirdiği anlatılıyor.
Yalçıner, İstanbul’daki hazırlıkları şöyle özetliyor:
İstanbul, deprem konusunda hâlâ eksik, ama tsunamiye hazırlık konusunda Avrupa'nın en hazırlıklı şehirlerinden biri oldu. Büyükçekmece ilçesi Avrupa’da ‘Tsunamiye Hazır’ sertifikası alan ikinci bölge.
Türkiye, NEAM bölgesinde (Kuzeydoğu Atlantik, Akdeniz ve Bağlantılı Denizler) Portekiz, Fransa, İtalya ve Yunanistan ile birlikte tsunami hizmet sağlayıcı 5 ülkeden biri.
Dr. Cambaz, sistemin uluslararası önemine de dikkat çekiyor:
Türkiye sadece AFAD'a değil, 13 ülkedeki 22 alıcıya da tsunami uyarıları gönderebiliyor. Diğer ülkelerin tahliye kararlarında bizim mesajlarımız etkili oluyor.
