ABD'de kuş gribi olan bir hasta ile yakın temas kuran altı sağlık çalışanında hafif solunum semptomları geliştiği bildirildi. Hastanın, çiftlik hayvanları veya diğer hayvanlarla temas ettiğine dair bir bilgi bulunmaması, hastalığın insanlardan insanlara bulaşma olasılığını gündeme getirdi.
Sağlık çalışanlarından yalnızca birine H5N1 kuş gribi virüsü testi yapıldı; ancak sonuçlar negatif çıktı. Tüm sağlık çalışanları, kuş gribi antikorlarını test etmek için kan örneği verdi, fakat bu testlerin sonuçları henüz bilinmiyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), şu anda kamu için riskin düşük olduğunu belirtiyor.
Kuş gribi (H5N1) nedir?
Grip (influenza), paramiksovirüsler adı verilen bir virüs grubunun neden olduğu yaygın bir solunum yolu enfeksiyonudur. Bu virüsler, RNA'dan oluşan bir genoma sahiptir ve mutasyona karşı duyarlıdır. Genetik materyaldeki değişiklikler, bir virüsün özelliklerini değiştirebilir; bu da virüsü daha fazla veya daha az bulaşıcı ya da daha fazla veya daha az patojenik hale getirebilir.
Dört tip influenza virüsü vardır: A, B, C ve D. Influenza A, insanları ve kuşlar da dahil olmak üzere diğer hayvanları enfekte edebilir. Kuş gribi A tipidir. Farklı suşlar, virüs yüzeyinde bulunan hemaglutinin (H) ve nöraminidaz (N) adlı reseptör kombinasyonlarıyla tanımlanır ve bu kombinasyonlar farklı sayılarla ifade edilir; örneğin H1N1 veya H2N1 gibi.
50 milyondan fazla kuş itlaf edildi
H5N1 suşu, 1997'de ilk kez tespit edildiği günden beri dolaşımda. Ancak, özellikle Ekim 2021 ile Eylül 2022 arasında Birleşik Krallık'ta çok aktifti ve hem yaban hem de evcil kuşlarda hastalığa yol açtı.
2023 yılında H5N1 virüsü 37 ülkede tespit edildi ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi'ne göre 50 milyondan fazla kuş itlaf edildi. Virüs, kuşları etkilemeye devam ederken Birleşik Krallık'ta tilkiler ve su samurları gibi çeşitli memelilerde de gözlemlendi.
Bu memelilerde H5N1 virüsünün tespit edilmesi, doğrudan enfeksiyondan kaynaklandığı düşünülmüyor; muhtemelen enfekte olmuş ölü kuşların tüketimi yoluyla gerçekleşti.
463 insan hayatını kaybetti
Son zamanlarda, insanlarda birkaç H5N1 vakası görülse de, bu vakalar oldukça hafif geçti. 2003'ten Nisan 2024'e kadar dünya genelinde 463 ölüm bildirildi. Ancak, mevsimsel gripten kaynaklanan yıllık ölümlerle karşılaştırıldığında, H5N1'in neden olduğu ölümler oldukça az.
Dünya Sağlık Örgütü, 2003'ten Temmuz 2024'e kadar H5N1'in insanlarda görülen vaka sayısının 24 ülke tarafından raporlandığını ve toplamda 896 vaka olduğunu bildirdi. Bu veriler, virüsün insanlarda hastalığa neden olabileceğini, ancak insanlar arasında etkili bir bulaşma sağlamadığını göstermektedir.
Virüs insan konakçılığına uyum gösterebilir!
İnsanlar arası etkili bulaşma için virüsün genetik yeniden karışım (reassortment) geçirmesi gerekiyor. Neyse ki, virüs şu anda memelilere değil, kuş konakçısına uyum sağlamış durumda.
Ancak, insan uyumlu bir influenza virüsü, bir insan konakçısını enfekte ederse ve bu virüsle birlikte kuş H5N1 virüsü bulunursa, virüslerin RNA değişimi gerçekleştirebileceği bir "yeniden karışım olayı" meydana gelebilir; bu da kuş gribi virüsünün (H5N1) insan konakçısına daha uyumlu hale gelmesini sağlayabilir.
İnsanları korumak için neler yapılmalı?
Peki, insanları korumak için ne yapılabilir? Öncelikle, yıllık grip aşılarının H5N1'e karşı da koruma sağlamak için güncellenmesi gerekmektedir. Ayrıca, virüsün nasıl evrimleştiğinin sürekli izlenmesi, olası kontrol önlemleri hakkında bilgi vermek ve virüs içindeki genetik değişiklikleri izlemek önemlidir.
Virüste, insanların içinde etkili bir şekilde yerleşmesini sağlayacak genetik değişiklikler olduğuna dair bir kanıt yok, ancak bilim insanları virüsü izlemeye devam ediyor.
