TTufts Üniversitesi’nin yaptığı yeni bir araştırma, yeşil yapraklı sebzelerde bolca bulunan K vitamininin, yaşlandıkça beyin sağlığını korumada önemli bir rol oynayabileceğini ortaya koydu. Özellikle ıspanak ve kara lahana gibi sebzelerde bulunan bu vitaminin eksikliğinin, hafıza problemlerine ve öğrenme güçlüklerine neden olabileceği belirtiliyor.
Araştırmada, K vitamini açısından yetersiz bir diyetle beslenen farelerin beyinlerinde ciddi değişimler gözlemlendi. Özellikle hafıza ve öğrenmeden sorumlu hipokampus bölgesinde yeni beyin hücrelerinin oluşumunun azaldığı, iltihap seviyelerinin ise yükseldiği tespit edildi. Bu durum, yaşlanmaya bağlı bilişsel gerilemenin önünü açıyor.
K Vitamini ile Beyin Sağlığı Arasındaki Bağ Araştırılıyor
Tufts Üniversitesi Jean Mayer USDA İnsan Beslenmesi Araştırma Merkezi’nde yürütülen çalışmada, beslenmenin beyin sağlığı üzerindeki etkileri inceleniyor. Orta yaşlı fareler üzerinde yapılan deneylerde, K vitamini eksikliğinin hipokampusta yeni nöron üretimini azalttığı ve iltihaplanmayı artırdığı gözlemlendi. Bu da öğrenme ve hafıza üzerinde doğrudan olumsuz etkilere yol açıyor.
K vitamini, genellikle kanın pıhtılaşmasındaki rolüyle bilinse de, kalp ve eklem sağlığını desteklediği daha önceki çalışmalarda da gösterilmişti. Bu yeni araştırma ise, beynin korunmasında da önemli bir görev üstlenebileceğini ortaya koyuyor.
K Vitamini ve Genel Vücut Sağlığı
Brüksel lahanası, brokoli, bezelye, kara lahana ve ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzelerde bulunan K vitamini, zaten kanın pıhtılaşmasındaki rolüyle biliniyor. HNRCA direktörü ve Tufts Üniversitesi Friedman Beslenme Bilimi ve Politikası Fakültesi profesörü Sarah Booth’a göre, geçmiş araştırmalar K vitamininin kalp ve eklem sağlığını da destekleyebileceğini göstermişti. Bu yeni araştırma ise K vitamininin beyin sağlığı üzerindeki potansiyel faydalarına da ışık tutuyor.
HNRCA araştırmacısı ve çalışmanın başyazarı Tong Zheng, “K vitamini beyin fonksiyonuna katkıda bulunuyor gibi görünüyor ve yaşlanma sürecinde bu fonksiyonlarda düşüş yaşanıyor,” diyor. “Biz de bu koruyucu etkinin arkasındaki mekanizmaları anlamaya çalışıyoruz ki bir gün bu mekanizmaları doğrudan hedefleyebilelim.”
Öğrenme ve Hafıza Etkileniyor
Journal of Nutrition dergisinde yayımlanan çalışmada, araştırmacılar altı aylık bir diyet müdahalesi uygulayarak düşük K vitamini alan farelerin bilişsel performansını normal diyetle beslenenlerle karşılaştırdı.
Araştırma ekibi, beyin dokusunda yaygın olarak bulunan bir K vitamini formu olan menakinon-4’e odaklandı ve bu vitaminin eksik olduğu farelerin beyinlerinde belirgin şekilde daha düşük seviyelerde menakinon-4 tespit etti. Bu eksiklik, öğrenme ve hafızayı ölçmek için yapılan çeşitli davranış testlerinde bilişsel düşüşle ilişkilendirildi.
Bilişsel Düşüş ve K Vitamini Eksikliği
“Yeni nesne tanıma testi” sırasında K vitamini eksikliği olan fareler, tanıdıkları nesnelerle yeni nesneleri ayırt etmekte zorlandı. Bu durum, hafızalarının olumsuz etkilendiğine işaret ediyor. Başka bir deneyde ise farelerin, suyla dolu bir havuzda gizli bir platformun yerini öğrenmeleri istendi. Yeterli K vitamini alan fareler bu görevi başarıyla tamamlarken, eksik olanlar öğrenme sürecinde belirgin şekilde zorlandı.
Beyin dokuları incelendiğinde, özellikle hipokampustaki dentat girus adı verilen bölgede yeni hücre oluşumunun azaldığı görüldü. Bu düşüş, “nörogenez” olarak adlandırılan yeni nöron üretim sürecinin yavaşladığını ortaya koyuyor. Araştırmanın başındaki Zheng, “Nörogenez öğrenme ve hafıza için hayati öneme sahiptir. Bu sürecin sekteye uğraması, çalışmamızda gözlemlediğimiz bilişsel gerilemenin temel nedenlerinden biri olabilir,” açıklamasını yaptı.
Beyindeki İltihap Hasarı Artırıyor
Bilim insanları, K vitamini eksikliği yaşayan farelerin beyinlerinde artan iltihap belirtilerine de dikkat çekti.
Zheng, “Beyindeki ana bağışıklık hücreleri olan mikrogliaların daha fazla aktive olduğunu gözlemledik,” diyor. Normalde sinir sistemini koruyan bu hücreler, aşırı uyarıldıklarında beyin dokusunda kronik iltihaba neden olabiliyor. Bu tür kalıcı inflamasyon ise yaşlanmaya bağlı hafıza problemleri ve nörodejeneratif hastalıkların gelişiminde kilit bir rol oynuyor.
“İnsanlar sağlıklı Beslenmeli”
Booth ve Zheng, araştırmalarının ardından insanların hemen K vitamini takviyesi kullanmaya başlamasını önermiyor. Bunun yerine dengeli ve sağlıklı beslenmenin önemine dikkat çekiyorlar.
Booth, “İnsanlar sağlıklı beslenmeli. Sebzelerini yemeliler,” diyerek özellikle yeşil yapraklı sebzelerin rolünü vurguluyor.
Ayrıca Booth, Tufts Üniversitesi'nin beyin sağlığı ve biliş üzerine insanlarda gözlemsel çalışmalar yürüten Chicago’daki Rush Üniversitesi Tıp Merkezi ile yakın iş birliği içinde çalıştığını belirtiyor. Tufts ekibi, laboratuvar ortamında mekanizmaları incelemeye devam ederken, insan çalışmaları bu bulguları destekliyor.
“Sağlıklı beslenen kişilerin daha uzun yaşadığını ve bilişsel olarak daha iyi durumda olduklarını biliyoruz,” diyen Booth, hayvanlar ve insanlar üzerinde yürütülen çalışmaların birlikte değerlendirilmesiyle, beyin sağlığını uzun vadede korumaya yönelik daha hedefli stratejiler geliştirilebileceğini söylüyor.
