Mansplaining, en kısa şekliyle; bir erkeğin bir kadına bir şeyi küçümseyici ve patronluk taslayacak biçimde açıklaması anlamını taşıyor. Peki, hayatımızın bir parçası haline gelmiş mansplaining nedir? Detaylarıyla inceleyelim…

Mansplaining Nedir?

Öncelikle mansplaining terimi, ingilizce man (adam) ve explain (açıklamak) sözcüklerinin birleşiminden oluşuyor. Oxford sözlüğünde mansplaining, “bir erkeğin bir kadına herhangi bir şeyi ondan daha iyi bildiğini ve anladığını düşündüğünü gösterecek biçimde açıklama yapma pratiği şeklinde tanımlanıyor.

Bu konuyla alakalı kaynaklar ise mansplaining’i bir erkeğin bir kadına bir şeyi aptal olduğunu düşündürecek şekilde açıklama eylemi olarak tanımlıyor.

Mansplaining, hayatımızda tecrübe edebileceğimiz en basit haliyle ise, kadınların erkekler tarafından susturulması pratiğidir. Bu durum toplumsal yapılara göre ise değişiklik gösterebilir.

Farklı toplumsal arka plana sahip kadınlar farklı biçim ve şiddetlerde mansplaining’e maruz kalabilir. Mansplaining salt bir iletişim baskısından öte, kadınların toplumsal alanda güçsüzleştirilmesine de işaret eden bir terim.

Mansplaining Türkçesi içinse belirlenmiş kelime ‘açüklama’. Kimi kaynaklar mansplaining terimi için ‘erbilmişlik’ tabirini kullanmayı da tercih ediyor. Ne olarak ifade edersek edelim, küçük nüans farkları olsa da yaşanan durum evrensel.

Mansplaining Nasıl Doğdu?

Mansplaining terimi ilk olarak Rebecca Solnit tarafından 2008 yılında “Men explain things to me” (Erkekler bana açıklama yapıyor) başlıklı makalesini yayımladığında ortaya atılıyor.

Yazıda yer alan ve bir ev partisinde geçen olay ise şu şekilde; Solnit’in kendine ait bir kitaptan bahsettiği sırada bir adam sözünü kesiyor ve kitabı kendisi anlatmaya başlıyor. Solnit’in arkadaşı adamı bölmeye çalışsa da kar etmez. Dört tekrardan sonra adam onu ancak duyar. Solnit bahsedilen kitabın yazarıyken, kendini ona anlatan adam ise sadece tanıtımını okumuştur.

O halde denilebilir ki; mansplaining, bir kadına bir şeyi küçümseyici bir şekilde açıklayan ve bunu çok yanlış bir şekilde yapan erkeğin eylemidir. Burada büyük olasılıkla erkek konuya hakim bile değildir. Yalnızca kadını kadın olduğu için düzeltmesi söz konusudur.  

Gündelik yaşamın birçok alanında yaşanan ve kamusal alanın belirleyen bir davranış kalıbı olarak mansplaining bizim için de hiç yabancı değil.

Mansplaining Örnekleri

Mansplining nedir sorusuna genişçe yer verdikten sonra her kadının yaşama ihtimali bulunan örneklerle devam edelim.

Mansplaining’i örneklendirmek için çok uzaklara gitmeye gerek yok. Geleneksel bir Türk ailesinde, pohpohlanarak büyütülen ve birçok şeye hakkı olduğu hissine sahip erkek çocukla, küçük yaştan itibaren erkekleri idare etme sorumluluğu taşıyan kız çocuğunun eğitim hayatında, iş yerinde deneyimleri elbette ki farklı olacaktır.

Bir iş yeri varsaydığımızda sözünün değerinin kadından daha yüksek olduğuna emin olan bir erkek çalışan, daha tedirgin kadın çalışanın sözünü kesme hakkına sahip olduğunu düşünecektir. Bu durum çalışma hayatında yer alan bir kadının kendini kanıtlamak için her zaman daha fazla çabaya girmesi sonucunu doğurduğu da hepimizce malum.

Günlük hayattan bir mansplaining örneği ise araba kullanımı. Her ne kadar tecrübeli olursa olsun bir kadın şoför her zaman erkeklerden araba kullanımı ile ilgili üstünlük hissiyle yapılan konuşmalara maruz kalıyor.

Her topluma ve birey özelinde yaşamlara bağlı olarak bu örnekleri sonsuza taşımak mümkün.

Bir Mansplainer Nasıl Belirlenir?

Kimi zaman bir erkekle yapılan karşılıklı bir konuşmada rahatsızlık hissi duyarız ve bu hissin kaynağını tam olarak anlayamayız. Bu duruma kadının sürekli olarak maruz kaldığı durumu psikolojik olarak normalleştirmesi sebep olabilir.

Tam olarak bunu anlamlandırmaya çalıştığımızda düşünmemiz gereken şey mansplainer birinin özellikleri.

Bir mansplainer;

• Varsayımlarda bulunur; özellikle de konuyla ilgili tamamen bilgisiz olduğunuzu varsayar
• Zaten bildiğin şeyleri sana sanki hiçbir şey bilmiyormuşsun gibi anlatır
• Konuyla ne kadar aşina olduğunuz gibi sorular sormak için durmaz.
• Size 15 dakika boyunca bir konu hakkında ders verebilir ve sizin bu alanda doktora dereceniz olduğunu fark etmeyebilir
• Etkileşime geçmek için durmadan konuşur (yorucu "bla bla bla" etkisi)
• Sizi sık sık düzeltir
• Söz keser
• Kadınlar hakkında fikirlerini her fırsatta belirtir
• Size aşağı bir insanmışsınız gibi davranır. Bunu yaparken hava atmaktan hoşlanır.
• Bu her zaman doğru olmasa da, erkek egemenler size sıklıkla "tatlım", "canım" veya "şekerim" gibi hitaplar kullanmayı sever.

Listemizde yer alan maddelerden söz kesilmesi durumu literatüre de girmiş bulunuyor. Daha önce Manterrupting ne demek acaba diye düşündüyseniz; man (erkek) ve interrupt (araya girmek, sözünü kesmek) sözcüklerinin karışımı. Ve bir kadının sözünün bir erkek tarafından gereksiz biçimde kesilmesini ifade etmek için kullanılıyor.

Mansplaining Yapmaktan Nasıl Vazgeçilir?

Kimi uzmanlara göre kadınlar ne kadar itaati içselleştirmişse, erkekler de aynı şekilde bunu istemsiz olarak yapıyor. Kendilerinden beklenen şeyin üstünlük, had bildirme davranışı olduğunu sanıyorlar. Tam olarak vazgeçilmesi gereken nokta burası.

Erkeklerin kendisinin vazgeçmesi de tek başına yeterli değil. Bunu yapan erkeklere de müdahale etmesi ve engelleyebilmesi oldukça önemli.

Womansplaining Nedir?

Mansplaining kavramına bağlı olarak ortaya çıkan kavramlardan biri de womansplaining. Bu kavram mansplaining kadar gündemde olmasa da konuşulmaya başlandı.

Kadınlar da erkeklere karşı önyargılı yaklaşıp erkeklere zaten bildikleri bir konuyu, üstü kapalı veya açık şekilde üstünlük kurarak anlatmayı ifade eden terim, mansplaining zıttı bir yaklaşım sunuyor.

Özellikle kadınlar tarafından erkeklerin ev işlerinde iyi olamayacağı, temizlik ve yemek yapamayacağı, çocuk bakamayacağı vurgusu ile kendine yer bulan terim, elbette mansplainig kadar ciddi durumlara yol açacak tehlikeyi barındırmasa da kaçınılması gereken bir durum.

Bu kadar hayatımızın içinde olması ve tehlikeli sonuçları olmasına rağmen mansplaining genellikle reddediliyor. Hatta mansplaining’i kanıtlamaya ve anlatmaya çalışan bir kadının mansplaning’e uğraması da oldukça olası.

Bitirirken bunun bir tür psikolojik şiddet biçimi olduğunu da söylemeliyiz. Şiddetin her türlüsünden uzak günler yaşamak üzere!